National Space Day 2024: ਭਾਰਤ ਅੱਜ 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਸਫਲ ਲੈਂਡਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ 23 ਅਗਸਤ 2023 ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵਿਕਰਮ ਨੇ ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਲੈਂਡਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਮੀਲ ਦਾ ਪੱਥਰ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਦਿਵਸ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਥੀਮ ਹੈ-‘(Touching Lives while Touching the Moon: India’s Space Saga)’
ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ISRO ਕਿੱਥੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ?
ਇੰਡੀਅਨ ਸਪੇਸ ਰਿਸਰਚ ਓਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ISRO) ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 62 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਈਕਲਾਂ ਅਤੇ ਬੈਲ ਗੱਡੀਆਂ ‘ਤੇ ਰਾਕੇਟ ਦੇ ਪੁਰਜ਼ੇ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਹ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਅਤੇ ਗਗਨਯਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਇਸਰੋ ਪੁਲਾੜ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ, ਕੁੱਲ 424 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਸਰੋ ਦੁਆਰਾ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 231, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਦੇ 86 ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ 20 ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਵੀ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਹਨ।
ਇਸਰੋ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਮਾਰਕ-3 (LVM-3) ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਅਤੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਰੋ ਹੁਣ ਪੇਲੋਡ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤਰਲ ਆਕਸੀਜਨ ਕੈਰੋਸੀਨ ਪ੍ਰੋਪੇਲੈਂਟ ਸੰਜੋਗ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 2,000 ਕਿਲੋਨਿਊਟਨ ਥ੍ਰਸਟ ਸੈਮੀ-ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਨੇ ਤਿੰਨ ਚੰਦਰ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ
ਇਸਰੋ ਨੇ ਤਿੰਨ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਚੰਦਰ ਮਿਸ਼ਨ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਮਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰਯਾਨ-1 ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ । ਦੂਜਾ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ ਸੀ, ਜੋ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਔਰਬਿਟਰ ਨੇ ਡਾਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਤੀਜਾ ਮਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 14 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਲੈਂਡਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉਤਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 24 ਸਤੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਇਸਰੋ ਨੇ ਮੰਗਲਯਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪੰਧ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚੌਥਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
2 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ, ISRO ਨੇ ਆਦਿਤਿਆ L-1 ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 15 ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਲਾਗਰੇਂਜ ਪੁਆਇੰਟ 1 ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਆਦਿਤਿਆ ਐਲ-1 ਸੂਰਜ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਅਤੇ ਨਿਰਵਿਘਨ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਸੂਰਜੀ ਕੋਰੋਨਾ, ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰਾਕੇਟ ਬਣਾਇਆ
ਇਸਰੋ ਨੇ 18 ਜੁਲਾਈ 1980 ਨੂੰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ-3 (SLV-3) ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਸੀ। ਇਨਸੈਟ ਲੜੀ 1983 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਸੈਟੇਲਾਈਟਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਰਿਮੋਟ ਸੈਂਸਿੰਗ ਲੜੀ ਜਲ ਸਰੋਤਾਂ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਇਸਰੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਪੋਲਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਅਤੇ ਜੀਓਸਿੰਕ੍ਰੋਨਸ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਵਰਗੇ ਯਾਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਿਆ।
MK-3 ਤੋਂ LVM-3
2017 ਵਿੱਚ, ਇਸਰੋ ਨੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਵਾਹਨ GSLV MK-3 ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ LVM-3 ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ 3,136 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਜੀਸੈਟ-19 ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ। ਇਸ ‘ਚ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ 2,300 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਭਾਰੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲਾਂਚਰਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸੀ। LVM-3 ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਫਲ ਪ੍ਰੀਖਣ 2014 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-2,3 ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ OneWeb ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਗਨਯਾਨ ਵਰਗੇ ਮਾਨਵ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ‘ਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਜਦੋਂ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਮਦਦ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਇਨਕਾਰ ..
ਇਸਰੋ ਨੂੰ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਜੀਐਸਐਲਵੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਰੂਸ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ 1990 ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਨੇ ਸਮਝੌਤਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਰੋ ਨੇ ਜਰਮਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਰੋ ਨੇ ਕ੍ਰਾਇਓਜੇਨਿਕ ਇੰਜਣ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 2010 ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ 2014 ਵਿੱਚ GSLV-D5 ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਇਸਰੋ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲਾਂਚ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਦਾ ਨੇਵੀਗੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ
15 ਫਰਵਰੀ, 2017 ਨੂੰ, ਇਸਰੋ ਨੇ PSLV ਤੋਂ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 104 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕਰਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2016 ‘ਚ ਇਸਰੋ ਨੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 20 ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸਰੋ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਨਿਰੀਖਣ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਸਰੋਤ ਮੈਪਿੰਗ, ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਨਿਰੀਖਣ, ਜੰਗਲ ਸਰਵੇਖਣ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ
