ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ 15 ਅਗਸਤ ਬੜੀ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ। ਅਸੀਂ 14 ਅਗਸਤ ਬਾਰੇ ਵੰਡ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋਵੋਗਾ। ਪਰ 16 ਅਗਸਤ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਦਿਨ ਖੂਨ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਤੈਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਭਿਆਨਕ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ 16 ਅਗਸਤ 1946 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲੱਗ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਗੰਦੀ ਬਦਬੂ ਅਤੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਮੌਤਾਂ ਓਹ ਅਲੱਗ ਸਨ।
ਡਾਇਰੈਕਟ “ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ” ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲਾਂ ਜਾਣੋ
– ਜਿਨਾਹ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ 16 ਅਗਸਤ 1946 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ
– ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਭੀੜ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਚੁਣ ਚੁਣ ਕੇ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
– 72 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ 6 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
– ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਿੰਦੂ ਮਾਵਾਂ-ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
– ਲੱਖਾਂ ਹਿੰਦੂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪਲਾਇਨ ਕਰ ਗਏ
– ਬੀਫ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਰੇਆਮ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ
ਹੁਣ ਜਾਣੋ ਕਿਓਂ ਡਾਇਰੈਕਟ “ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ” ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ?
– ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਹੈ
– 16 ਮਈ 1946 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੈਬਨਿਟ ਮਿਸ਼ਨ ਭਾਰਤ ਆਇਆ
– ਕੈਬਨਿਟ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪਣ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਸੀ
– ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੱਖਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ
– ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 1946 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕੀਤੀ
– ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ, ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ
– ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾ ਬਣਨ ‘ਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇਅ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਚਿਤਾਵਨੀ
– ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ ਦੀ 16 ਅਗਸਤ 1946 ਨੂੰ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
“ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ” ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ?
– ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹਸਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ, ਯਾਨੀ ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ ਦਾ ਐਲਾਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਨੇਤਾ ਹਸਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੀ
– ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ
– ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇਅ ਯਾਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ
ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਭੀੜ ਬੁਲਾਈ ਗਈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਗਾਰਡ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 1200 ਮੁਸਲਿਮ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ
– ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ 24 ਥਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 22 ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਕਾਨਾਂ ਬੰਦ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਫ਼ਤਰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ
– ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੌਰਾਨ ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ ਅਤੇ ਖਵਾਜਾ ਨਜ਼ੀਮੂਦੀਨ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤੇ। ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ
ਜਾਣੋ ਕੀ-ਕੀ ਹੋਇਆ “ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ” ਵਾਲੇ ਦਿਨ?
ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇਅ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪਥਰਾਅ, ਭੰਨ-ਤੋੜ ਅਤੇ ਅੱਗਜ਼ਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਖਿੱਚ ਖਿੱਚ ਕੇ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ ਬੱਚੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਵਾਂ ਤੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਅਗਲੇ 72 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ 6 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਖਿੱਲਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ
– ਖੂਨ ਦੀ ਪਿਆਸੀ ਭੀੜ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਾਵਾਂ/ਭੈਣਾਂ/ਧੀਆਂ ਦੇ ਗੁਪਤ ਅੰਗ ਵੀ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਵੱਢ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਮੀਟ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਗਊ ਮਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਇਹ ਦੌਰ ਨੋਆਖਲੀ, ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਰਗੀਆਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ
-ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ ਖੁਦ ਇਸਲਾਮੀ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪੁਲਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਲਾਲਬਾਗ ਦੇ ਪੁਲਸ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾ ਸਈਦ ਅਬਦੁੱਲਾ ਫਾਰੂਕੀ ਨੇ ਜੇਹਾਦੀ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲੀਛੂਬਾਗਨ ਦੇ ਉੜੀਆ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਝੁੱਗੀ ਬਸਤੀ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ
– ਗਾਰਡਨ ਰਿਚ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾ ਸਈਦ ਅਬਦੁੱਲਾ ਫਾਰੂਕੀ। ਕੇਸੋਰਾਮ ਕਾਟਨ ਮਿੱਲਸ ਦੇ 600 ਉੜੀਆ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਵਰਕਰਾਂ ਨੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਡ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਇਸਲਾਮੀ ਜੇਹਾਦੀਆਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਸਿਆਸੀ ਪਛਾਣ ਕੱਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਈ
– ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਮੇਅਰ ਐਸਐਨ ਉਸਮਾਨ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਪੈਂਫਲੇਟ ਵੰਡੇ ਸਨ। ਪੈਂਫਲੈਟ ‘ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ”ਕਾਫਰ! ਤੋਦੇਰ ਢੌਂਗਸ਼ੇਰ ਆਰ ਦੇਰੀ ਨੇਈ। ਸਾਰਬਿਕ ਹੋਤਿਆਕਾੰਡੋ ਘੋਤਬੇ”। ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਸੀ, “ਕਾਫਿਰੋ! ਤੁਹਾਡਾ ਅੰਤ ਹੁਣ ਜਿਆਦਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੁਣ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਵੇਗਾ।”
– ਹਜਾਰਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਹੁਗਲੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੈਂਕੜੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਨਾਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਮ ਘੁੱਟਣ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੜ ਕੇ ਮਰ ਗਏ।
ਕਾਂਗਰਸ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਈ
– ਡਾਇਰੈਕਟ ਐਕਸ਼ਨ ਡੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਈ। ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਬਣਿਆ ਸੀ। 14 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਫਿਰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੱਖਾਂ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
