Article 370: 5 ਅਗਸਤ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਤਾਰੀਖ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। 5 ਅਗਸਤ 2019 ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਧਾਰਾ 370 ਅਤੇ 35 (ਏ) ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ‘ਚ ਦੋਹਰੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਉਣਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਇਸ ਨੂੰ ਹਟਾਏ 5 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 5 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇਸ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਕੀ-ਕੀ ਬਦਲਾਅ ਆਏ ਅਤੇ ਕੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਆਓ 10 ਪਵਾਇਂਟਸ ਦੇ ਜ਼ਰਿਏ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਸਵੀਰ ਕੀ ਹੈ?

1. ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ: ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉੱਥੇ ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ 41 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਲ 19-20 ‘ਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ‘ਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਦਰ 6.4 ਫੀਸਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਘਟ ਕੇ 5.7 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ।

2. ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁੱਦਾ: ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ‘ਚ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਇਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਤਵਾਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਘਟੀਆਂ ਪਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ‘ਚ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਅੱਤਵਾਦ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਕੱਲੇ ਸਾਲ 2024 ‘ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ 15 ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ।

3. ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ: ਧਾਰਾ 370 ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਦਾ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਘਾਟੀ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ‘ਚੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਕ ਵੀ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

4. ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਹੌਣਾ : ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਹੁਕਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਾਲ 2024 ਤੱਕ ਚੋਣਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਣ।

5. ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼: ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਕਦਮ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।

6. ਵੱਖਵਾਦ ਵਿੱਚ ਕਮੀ: ਸਾਲ 2019 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੱਥਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੜ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਬਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ‘ਤੇ ਸ਼ਿਕੰਜਾ ਕੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪੱਥਰਬਾਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ‘ਚ 99 ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ।

7. ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲ: ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਪਹਾੜਾਂ ‘ਤੇ ਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਉਛਾਲ ਆਇਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਕੁੱਲ 2.1 ਕਰੋੜ ਸੈਲਾਨੀ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਦੇਖਣ ਆਏ ਸਨ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ‘ਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਵਧਿਆ ਹੈ।

8. ਮਨੋਰੰਜਨ ਜਗਤ ਦਾ ਬਦਲਿਆ ਚਿਹਰਾ: ਧਾਰਾ 370 ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਫਿਲਮ ਨੀਤੀ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਾਲ 2023 ‘ਚ 102 ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵੇਵ ਸੀਰੀਜ਼ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੋਈ। ਪਿਛਲੇ 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 700 ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਨੋਰੰਜਨ ਜਗਤ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।

9. ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜ: ਇਸਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਲਗਭਗ 17.57 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਹੈ।

10. ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਕਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ: ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 2 ਤੋਂ 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਜੀ-20 ਸੰਮਿਟ ਵੀ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਸ ਦਾ ਅਕਸ ਸੁਧਰਿਆ ਹੈ।