ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ ‘ਚ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ – ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਹੇਮਕੁੰਟ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ – “ਬਰਫ਼ ਦਾ ਪੂਲ”। ਇਹ ਸਥਾਨ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੱਤ ਬਰਫੀਲੀਆਂ ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਝੀਲ ‘ਲੋਕਪਾਲ’ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਸਥਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੰਦਿਰ) ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਥਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਤਪੱਸਿਆ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਯਾਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਆਤਮਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਹੈ – ਇੱਕ ਸਾਧਨਾ ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਦੀ ਜਾਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਸੇਵਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਗਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
2025 ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ
ਚਮੋਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਰੱਸਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਫੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ 21 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਯਾਤਰਾ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਬਰਫ਼ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਰਸਤਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣ ਸਕੇ।
ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ, ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰ, ਮੈਡੀਕਲ ਕੈਂਪ, ਮੋਬਾਈਲ ਟਾਇਲਟ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਸਥਾਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਸੀਟੀਵੀ ਕੈਮਰਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾ ਜੱਥਾ ਅੱਜ ਹੋਵੇਗਾ ਰਵਾਨਾ
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਰਾਜਪਾਲ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ), ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੁਸ਼ਕਰ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀ ਅੱਜ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੋਂ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਜਥੇ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਕੇ ਰਵਾਨਾ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਸਮੂਹ ਪੰਚ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਤਿੰਨ ਬੱਸਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਮਾਗਮ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ
ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ
ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਤੋਂ ਗੋਵਿੰਦਘਾਟ ਪਹੁੰਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉੱਥੋਂ ਘੰਗਰੀਆ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਘੰਗਰੀਆ ਤੋਂ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ 6-7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਖੜ੍ਹਵਾਂ ਰਸਤਾ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ, ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਤਬਦੀਲੀ, ਠੰਢ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ, ਔਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਔਫਲਾਈਨ ਦੋਵਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ 58,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਔਨਲਾਈਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਔਫਲਾਈਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਲਈ 4 ਕਾਊਂਟਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਫਿਟਨੈਸ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ
ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਕਈ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਘੰਗਰੀਆ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਨ ਲਈ ਟੈਂਟ, ਗੈਸਟ ਹਾਊਸ ਅਤੇ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਹਰ ਮੋੜ ‘ਤੇ, ਸੇਵਕ, ਵਲੰਟੀਅਰ ਅਤੇ ਟਰੱਸਟ ਵਰਕਰ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ, ਮੁਫ਼ਤ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ – ਥਕਾਵਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
ਉਚਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਦਮਾ ਅਤੇ ਬੀਪੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਰੂਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ: ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ, ਛੱਤਰੀ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੋਤਲ, ਦਵਾਈਆਂ, ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਜੁੱਤੇ ਨਾਲ ਰੱਖੋ ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ – ਪਲਾਸਟਿਕ-ਮੁਕਤ ਬਣੋ।
ਭਾਰੀ ਭੀੜ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ।
ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ, ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਆਓ ਆਪਾਂ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ, ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਨੁਭਵ ਬਣਾਈਏ। ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰੋ, ਧਿਆਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ – ਇਹ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਸਲ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ।
