ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2027 ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਲਚਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਾ ‘ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ’ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ (NSA) ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਸਾਮ ਦੀ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਸੰਭਾਵੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
‘ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ)’ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 2027 ਲਈ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚਿਹਰਾ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 70 ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਚੋਣ ਲੜ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਸਭਾ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 6 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦੇ ਅਯੋਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਐਕਟ, 1951 ਦੀ ਧਾਰਾ 8(3) ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ 8 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੋਣ ਨਹੀਂ ਲੜ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਵਰਗਾ ਵਿਅਕਤੀ ਚੋਣਾਂ ਕਿਵੇਂ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ?
ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹੈ – ਜੇਕਰ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀ ਹੈ, ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਦਾਲਤ ਉਸਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਉਂਦੀ, ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਰਹੇਗਾ।
ਕੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਐਕਟ, 1951 ਦੀ ਧਾਰਾ 62(5) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਂ ਪੁਲਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਵੋਟ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ((Preventive Detention) ) ਅਧੀਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਡਾਕ ਬੈਲੇਟ (ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਆਚਰਣ ਨਿਯਮਾਂ, 1961 ਦੀ ਧਾਰਾ 18) ਰਾਹੀਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੌਣ ਹੈ?
ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ’ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ NSA ਦੇ ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ‘ਤੇ ਅਜਨਾਲਾ ਪੁਲਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਉਸਨੇ 2024 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਸਵੀਰ
1. ‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਘਟਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ: ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਟੁੱਟਦੀਆਂ ਜਾਪ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਵਧ ਰਹੇ ਅਪਰਾਧ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਸ ਥਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਹਮਲੇ ਆਮ ਹਨ ਜਿਸਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।
2. ਅਕਾਲੀ ਦਲ: ਬਚਾਅ ਦੀ ਲੜਾਈ
1920 ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਉੱਭਰੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਮੁੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪਾਰਟੀ ਮੁੱਖੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ।
3. ‘ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ’ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
2024 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ (ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਤਲ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) ਫਰੀਦਕੋਟ ਤੋਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਤਾਕਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
4. ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣਾ ਗੁਆਚਿਆ ਹੋਇਆ ਆਧਾਰ ਲੱਭ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਧਾਰ ਸੀਮਿਤ ਹੈ।
ਤਾਂ ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਕੱਟੜਵਾਦ ਵੱਲ ਮੁੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੂਬਾ ਜੋ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦੌਰ ਤੋਂ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਰਸਤੇ ਵੱਲ ਆਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ, ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਚੋਣ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੀ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਨਤਕ ਗੁੱਸਾ ਹੈ?
