ਪੰਜਾਬ, ਜਿਸਨੂੰ “ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਧਰਤੀ” ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਜ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਅੱਜ ਉਸ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੇ ਮਾਮਲੇ।
ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਗਿਰਜਾਘਰ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਚਮਤਕਾਰ’ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਪਛੜੇ ਵਰਗ ਦੇ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਹਤ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਚਮਤਕਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਧਰਮ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ?
1. ਆਰਥਿਕ ਅਸੁਰੱਖਿਆ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੇ ਜੜ੍ਹ ਫੜ ਲਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਦਦ ਜਾਂ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਹਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰੋਤ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
3. ਸਮਾਜਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ: ਕੁਝ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।
4. ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਯੋਗਤਾ: ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਦਮ
1. ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ: ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
2. ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ: ਸਿਹਤ ਕੈਂਪਾਂ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸਿਖਲਾਈ, ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
3. ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ: ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
4. ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ: ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪੰਥ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖਤਾ, ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਕਟ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਕਟ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਲੋੜ ਹੈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦੀ – ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੂਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਿੜ ਸਕੇ।
