ਜਦੋਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੇ 23 ਅਗਸਤ 2023 ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਆਗੂ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਰੋ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਦਮ ਸੀ, ਮੰਜ਼ਿਲ ਨਹੀਂ। ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ – ਚੰਦਰਯਾਨ-4 ਮਿਸ਼ਨ! ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਿਆਏਗਾ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ।
ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸਰੋ ਸਾਲ 2027 ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਯਾਨ-4 ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਂਚ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਤਹਿਤ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਾਕਾਂਖੀ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, LVM-3 ਰਾਕੇਟ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਰਾਕੇਟ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੰਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੰਤਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਚੰਦਰਮਾ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-4 ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਗਗਨਯਾਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਯਾਨ ਵਰਗੇ ਦੋ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਮਿਸ਼ਨ ਹਨ। ਗਗਨਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ 2025 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਾਪਸ ਲਿਆਵੇਗਾ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਤਹਿਤ ਇਸ ਸਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੋਬੋਟ “ਵਯੋਮਮਿੱਤਰਾ” ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, 2026 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ “ਸਮੁੰਦਰਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ” ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਰੇਗਾ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ 6000 ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾਣਗੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਖਣਿਜਾਂ, ਦੁਰਲੱਭ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਮਿਸ਼ਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਦਮ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਮੰਗਲਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀਮਤ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪੰਧ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਵੇਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਨੂੰ 2019 ਵਿੱਚ ਲੈਂਡਿੰਗ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਆਰਬਿਟਰ ਅੱਜ ਵੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਪੰਧ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਚੰਦਰਯਾਨ-4 ਰਾਹੀਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਭਵਿੱਖ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅੱਜ ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਯਾਨ-4, ਗਗਨਯਾਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਇਣ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪੁਲਾੜ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਡਰ ਬਣਨ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-4, ਗਗਨਯਾਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਯਾਨ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਦੀ ਇੱਕ ਉਡਾਣ ਹੈ!
ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਨਮੂਨੇ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣਗੇ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣਗੇ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਗਿਆਨ ਉੱਭਰੇਗਾ – ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਕਹੇਗੀ, “ਭਾਰਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਉੱਭਰਦਾ ਹੋਇਆ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ!”
