ਦੇਸ਼ ਦਾ ਆਮ ਬਜਟ 2025 (ਬਜਟ 2025) ਅੱਜ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ 8ਵੀਂ ਵਾਰ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣਗੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ (ਮੋਦੀ 3.0) ਦਾ ਪੂਰਾ ਬਜਟ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੀ ਨਿਕਲੇਗਾ, ਇਹ ਤਾਂ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਜਟ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋਵੋਗੇ।
ਬਜਟ ਸ਼ਬਦ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ?
ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖਾਸ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ‘ਬਜਟ’ ਸ਼ਬਦ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ ਹੈ? ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਬੁਲਗਾ’ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਮੜੇ ਦਾ ਥੈਲਾ। ਬੁਲਗਾ ਤੋਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸ਼ਬਦ ਬੈਗੁਏਟ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਬੈਗੇਟ’ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜਿਸਨੇ ਫਿਰ ‘ਬਜਟ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਬਜਟ ਨੂੰ ਚਮੜੇ ਦੇ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ ਸੰਸਦ ਦੀ ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਬਜਟ ।
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਬਜਟ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਕਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਤਾਂ ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕੋਈ ਪਰੰਪਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਬਜਟ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਰਾਤ ਭਰ ਬਜਟ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਆਰਾਮ ਕਰ ਸਕਣ। 1955 ਤੱਕ, ਬਜਟ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ 1955-56 ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ
ਆਮ ਬਜਟ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਜਟ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1860 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਬਜਟ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜੇਮਜ਼ ਵਿਲਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੀ।
ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਆਮ ਬਜਟ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ 26 ਨਵੰਬਰ 1947 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਆਰ ਕੇ ਸ਼ਨਮੁਗਮ ਚੈਟੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਚੇਟੀਆਰ ਦਾ ਜਨਮ 1892 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਵਕੀਲ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਨ।
ਲਾਲ ਚਮੜੇ ਦੇ ਬੈਗ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਪਰੰਪਰਾ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਖਰਚੇ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਬੰਧਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਾਲ ਚਮੜੇ ਦੇ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਇਸਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਤਾਂ 2019 ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਟੁੱਟ ਗਈ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਮੜੇ ਦੇ ਬੈਗ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਹੀ-ਖੱਟਾ (ਰਵਾਇਤੀ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਿਆ ਕਾਗਜ਼) ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। . ਇਸਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਡਿਜੀਟਲ ਹੋ ਗਿਆ।
