ਮਹਾਕੁੰਭਨਗਰ, 11 ਜਨਵਰੀ (ਹਿੰ.ਸ.)। ਮਹਾਕੁੰਭ 2025 ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਹੱਸਮਈ ਜੀਵਨ, ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ :ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਭਾਰਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਵੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਇੱਕ ਰਹੱਸ ਵਾਂਗ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਇੰਨੇ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਧਨਾ, ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘੇ ਉਤਸੁਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਨਾਲ ਸੈਲਫੀ ਲੈਣ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ :ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਆਦਿ ਗੁਰੂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਨਾਗਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਤਪਤੀ :’ਨਾਗਾ’ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਪਹਾੜ ਜਾਂ ਨਗਨਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਧੂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਸਨਾਮੀ ਸੰਪਰਦਾ ਅਤੇ ਨਾਥ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਤਿਆਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਠਿਨ ਤਪੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਦੀ ਔਖੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ :
ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ: ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਬਣਾ ਹੈ। ਚਾਹਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਪਿਂਡ ਦਾਨ ਅਤੇ ਦੀਕਸ਼ਾ: ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਪਿਂਡ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਸਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੀਕਸ਼ਾ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ: ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਲਈ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਤਪੱਸਿਆ, ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਅਖਾੜੇ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ
ਪਹਿਰਾਵਾ ਅਤੇ ਭਸਮ ਦਾ ਲੇਪ : ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਭਸਮ ਦਾ ਲੇਪ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਭਸਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਦੀ ਹੈ।
ਸਖਤ ਖੁਰਾਕ ਨਿਯਮ: ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੀ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇਹਨ ਅਤੇ ਸੱਤ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਭੀਖ ਮੰਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭੀਖ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਭੁੱਖੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸਵੈ-ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਸੰਜਮ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਹ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾਧ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ :ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਤਮਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਗੋਂ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ, ਭਾਲਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਸ਼ਤਰਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ :ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਭੂ ਸਮਾਧੀ ਪਰੰਪਰਾ :ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੂ-ਸਮਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਆਸਨ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਮਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ: ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ, ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ’ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ :ਅਸਲ, ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਅਧੂਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ, ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਂ ਕੁੰਭ ਵਰਗੇ ਆਯੋਜਨ ’ਚ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ।
ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ :ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਬਣਨਾ : ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚਾਹਵਾਨ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਦੀਕਸ਼ਾ ਸੰਸਕਾਰ: ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਲਈ ਦੀਕਸ਼ਾ ਸੰਸਕਾਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਦੀਖਿਆ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇਸਤਰੀ ਸੰਨਿਆਸੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ‘ਸੰਨਿਆਸ’ ਧਾਰਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੇਂ ਨਾਮ, ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੰਨਿਆਸੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ: ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਲਈ ਕਠੋਰ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ : ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਵਿਧੀਵਤ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਅਖਾੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸਮੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਦਾ ਜੀਵਨ :ਦੁਨਿਆਵੀ ਮੋਹ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜੀਵਨ: ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਇਦਾਦ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਮੁਸ਼ਕਲ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ: ਔਰਤ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਉਹ ਨੰਗੇ ਜਾਂ ਭਗਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਿਰ ਮੁਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨ ਹੇਠ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ: ਇਸਤਰੀ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਅਖਾੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ: ਔਰਤਾਂ ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ ਅਖਾੜਿਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਫੈਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ
