Moradabad News: ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਭਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੀ ਚਾਰ ਮੈਂਬਰੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਸਰਵੇਖਣ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਸਰਵੇਖਣ ਦੌਰਾਨ ਸੰਭਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨੈਮਿਸ਼ਾਰਣਯ ਤੀਰਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੂਹ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 20 ਫੁੱਟ ਪਾਣੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਸ ਖੂਹ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਿਰਫ 20 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸੰਭਲ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 100 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਹੈ।
ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਛੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ 19 ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਚੰਦੌਸੀ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬਾਵੜੀ ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬਾਵੜੀ ਮਿਲੀ। ਸੰਭਲ ਦੇ 19 ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੂਹਾਂ ਅਤੇ 68 ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਸੰਭਲ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਰਾਜੇਂਦਰ ਪੈਂਸੀਆ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੂਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 46 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਨੇ ਏਐਸਆਈ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਭਲ ‘ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 100 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੇਠਾਂ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨਾਂ ‘ਚ ਲੱਗੇ ਖੂਹਾਂ ‘ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਿਰਫ 20 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਸੀ।ਸੰਭਲ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ 95 ਸਾਲਾ ਮਹੰਤ ਪੰਡਿਤ ਲਾਲ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਭਲ ‘ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 20 ਤੋਂ 25 ਫੁੱਟ ਸੀ। ਆਬਾਦੀ ਵਧਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘਟਦਾ ਗਿਆ। ਸੰਭਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੈਮਿਸ਼ਾਰਣਯ ਤੀਰਥ ‘ਤੇ ਵਹਿੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਖੂਹ ਦੀ ਖੋਜ ਬਾਰੇ ਸੁਣ ਕੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਖੂਹ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ। ਮਹੰਤ ਬਾਲ ਯੋਗੀ ਦੀਨਾਨਾਥ ਨੇ ਖੂਹ ‘ਤੇ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵੰਡਿਆ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨੌਮਿਸ਼ਾਰਣਯ ਤੀਰਥ ਦੇ ਮਹੰਤ ਬਾਲ ਦੀਨਾਨਾਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤੀਰਥ ‘ਤੇ ਬਾਬਾ ਖੇਮਨਾਥ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ
