Vijay Diwas: ਭਾਰਤ ਹਰ ਸਾਲ 16 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਜੇ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ 16 ਦਸੰਬਰ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦਾ ਸਮਰਪਣ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ।
ਇਹ ਸਮਰਪਣ ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ 16 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਏ.ਏ.ਕੇ. ਨਿਆਜ਼ੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪਾਕਿ ਫੌਜ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ
ਇਸ ਸਮਰਪਣ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਕਈ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਰਾ ਕੇ ਢਾਕਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ।

ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ 93,000 ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਰਪਣ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਰਪਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਵੱਲ ਲੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਹਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ।

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ
ਭਾਰਤ ਨੂੰ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ 3900 ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਅਤੇ 9800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ ਗਈ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਪਾਕਿ ਫੌਜ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਏ.ਏ.ਕੇ. ਨਿਆਜ਼ੀ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ 3 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ 11 ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ‘ਤੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।
ਯੁੱਧ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੋਹਾਂ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
4 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜੰਗ 13 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 16 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ।
16 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।

ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ 4 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ‘ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ’ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪਣਡੁੱਬੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਖੁਖਰੀ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲੀ।
ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ 25ਵੀਂ ਸਕੁਐਡਰਨ ਕਮਾਂਡਰ ਬਬਰੂ ਭਾਨ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕਰਾਚੀ ਨੇਵਲ ਬੇਸ ‘ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਅਸਲਾ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤੇਲ ਟੈਂਕਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਤੇਲ ਭੰਡਾਰ ‘ਚੋਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਉੱਠਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜ, ਫਿਰ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ?
ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ? ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਕਮਾਂਡਰ ਨਿਆਜ਼ੀ ਨੇ ਖੁਦ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਮਰ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ 2400 ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਚਲਾ ਕੇ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਨਿਆਜ਼ੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਵਰਦੀ ‘ਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ – ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ।