New Delhi: ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਯੁੱਧ ਦਾ ਯੁੱਗ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਸਾਡੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਖਤਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੱਲ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ‘ਦਿੱਲੀ ਡਿਫੈਂਸ ਡਾਇਲਾਗ’ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਟੀਚਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਡਰੋਨ ਹੱਬ ਬਣਨ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗਾ। ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਸਵਾਰਮ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਜੰਗ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਆਯਾਮ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਸਵਾਰਮ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਦਖਲ ਕਾਰਨ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸੈਮੀਨਾਰ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਮੰਚ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ਮੰਚਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਕਾਲੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ। ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਨਾਲ ਭਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਬਦਲਾਅ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਭਰਦੀਆਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਰਣਨੀਤਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਤਰਿਆਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।
ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ, ਫੌਜੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ‘ਦਿੱਲੀ ਡਿਫੈਂਸ ਡਾਇਲਾਗ’ ਸਾਡੀ ਰੱਖਿਆ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਯਤਨ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਸਾਡੇ ਰਣਨੀਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਇਵੈਂਟ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭੋਗੇ।
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਖਤਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੱਲ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਅਨੁਕੂਲ ਰੱਖਿਆ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਹਿਕਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੰਯੁਕਤਤਾ ਅਤੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਮੌਜੂਦਾ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ, ਕਮਾਂਡ, ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੁਧਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂਸਥਾਨ ਸਮਾਚਾਰ
